Leon Còrdas
(1913-1987)
Leon Còrdas... Era de tot segur impossible de pas i far sa plaça aicí. Ni que son lengadocian rocassós se destrièsse cap e tot dau montpelhieirenc. Mas, amb sas r apicalas menerbesas que fasián partida cap e tot dau personatge, l'ausiguèrem devèrs 1975 recitar a la ràdio lo Sermon de Monsur Sistre, òbra apocrifa atribuida tradicionalament a l'abbat Favre e que demòra totalament emblematica dau montpelhieirenc... E siaguèt lo primièr president dau Cercle Occitan de Montpelhièr fondat lo 23 de junh de 1976 jot l'impuls de Joan Larzac (secretari) e de Romièg Pach (clavaire).
Nascut a Siran (Erau) en 1913, siaguèt un exemple perfièch de poèta-païsan. Son engatjament occitanista èra totau. Antau quitèt lo menerbés per venir a Montpelhièr ont cultivèt la tèrra coma ortolan entre 1953 e 1969, tot consagrant çòmilhor de son energia e de son temps a l'accion occitanista.
Lo prumièr
collègi occitan pòrta lo nom de Leon Còrdas. Se podiá pas causir milhor...
De legir una notícia sus el sus lo siti de Radio-Lengadòc.
LEON CÒRDAS: Òme de paraula, d´accion, de comunicacion
Aquí çò qu'escriguère a sa mòrt, per" òc. "
(Oc 1988, CCLXXXVIII, XIIIe tièira N° 8 pp 37-38)
CRONICAS
ÒMES D'OCCITÀNIA
LEON CÒRDAS NOS A Quitats...
Amb los darrièrs jorns d'Octòbre de 1987, lo poeta occitan Leon Còrdas acabèt dolorosarnent sa vida. Finida trista, indefugibla d'una malautia òrra. Cadun conoissia Leon en Bas-Lengadòc, que Leon èra lo sol, benlèu, en fin de sègle vint, que s'entestardiguèsse a afichar de pertot la lenga d'òc coma una bandièira, a cada ocasion. Emai sens ges de complèxes, a l'epòca ont los pensaires oficials de l'occitanisme se carravan d'elaborar de tropeladas de bònas rasons per justificar que los occitans, emai occitanistas, parlèsson puslèu francés. Nani: Leon Còrdas, s'aquò s'endeven, ieu jamai l'entendiguère pas prononciar un sol mot de francés. Aquí dins mon idèa la pus granda dignitat de l'òme que ven de nos quitar: un garric quilhat testard au mitan de la granda cisampa, mentre que nautres totes, rausets plegadisses, clinàvem lo cap dins lo ronfle de l'aurassa. E lo garric desraiçat, desbatelat, alairat dins la fanga, tota l'emplanada es nusa. Pas res que reganhe.
- Leon, vièlh amic, te dève d'excusas. Tardièiras, rai, mas vau mai aquò que pas res... Te graufinhère un parèlh de còps dins de criticas que te faguèron enferonir. Ne garde de letras lòngas que me mandères en respònsa. Te reprochave qu'aquel polit lengatge qu'aviás sachut plegar a ton biais per ne far un estil original, poderós, inimitable, ne faguèsses pas mai. N'auriás degut bastir, çò pensave, de romans emplits de saba, de rebotge, de passions brutlantas coma ton terraire de rocaredas e de combas estèrlas... Finiguères per te laissar persuadir: aquò donèt la Batalha dels Teules. Que benlèu me caudrà relegir, quau sap? Trobère que teniás pas tas promessas, qu'auriás pogut far mai ponhent, mens lengarut. Benlèu.
En aprenent ta mòrt, tornère prene dos libres: Aquarèla (1946) e Branca Tòrta (1964). Demorèron un mes sus ma taula, a costat dau lièch. I tornave lo vèspre, enfachinat. Aquí, per ieu, çò melhor de Còrdas. Tot lo demai es segondari. Pas de mespresar, vos enganetz pas. Mas degun a pas jamai sachut far nàisser tant espontaneament la poesia de la tèrra e de l'uscle de la solelhada, e de la sentida ponhenta de la condicion omenenca. Lo Còrdas d'Aquarèla es l'exemple perfièch e benlèu unenc dau poeta païsan. Sens autras referéncias literàrias que sos dos pès pausats dins la graveta secarosa, que sas doas mans noselosas que quichan lo bigòs. Un pur produch de nòstre pòble, illustrant tot lo pes de civilisacion fina e solelhosa que portava a aquel moment, avant que sa cultura. passèsse per uòlh dins lo grand revolum dau sègle. E la mòrt de Leon, aquò's una victòria dau desèrt, una avançada dau void que plan plan rosega tot nòstre pes d'umanitat milenària e sàvia. Lo demai de l'òbra de Leon, aquò's l'engatjament batalhaire per son país. La poesia alavetz la cau pas cercar dins la construccion de l'òbra, nimai dins lo contengut significant visible coma aquò. Mas es detràs, pas luònhta, o jure. Metère de temps a o sentir. Es poesia pura, trelusenta, qu'un òme donèsse tota sa vida fins au darrièr buf per sa lenga e son país emai abandonèsse tot per seguir aquel engatjament nascut dau fuòc de la jovença. E Leon l'avètz tot aquí. A tot donat per son país. Per lo país de libertat que portava enclaus dins sa lenga reganhuda e codolosa. André Breton disiá que l'acte mai surrealista, mai poetic, seria de davalar dins la carrièra amb una mitralheta. 0 faguèt pas en 1944, se sentissia melhor de l'autra man de l'Atlantic. Còrdas, a san biais, seguiguèt aquel art poetic. En pa?san. Prenguèt pas la mitralheta mas la pala, lo bigòs, e la destrau. Tremudèt san engatjament poetic en engatjament militant. A Montpelhièr, ont acabèt sa vida, la comuna bailèt son nom a un caireforc. A tres passes de man ostal... Podian pas causir melhor. Un caireforc, dobèrt a totes los vents, ont un jove en camioneta fai comèrci de pizzas: pizzàs gostosas, que lo mond venon de luònh per las crompar. Aquò manten de vida sus la plaça dins los vents de l'ivèrn. Leon, sus aquela placeta que poiriá èsser d'un vilatge, se deu sentir au sieu. Aquò s'apària amb sa poesia. Ont mai compta la lucha testarda que pòrta l'òbra meteissa dins sa beutat formala. Son mòrts li bastisseires, disia Mistral, mai lo tempie es bastit. Dins la puretat de cristal de son pinhastritge batalhaire, Leon nos laissa en partiguent una leiçon que nos devèm gardar.
Joan-Frederic BRUN
Las òbras de Leon Còrdas
Poesia
Dire son si, Aquarela (1945), Branca tòrta (1964), Respelida
de Centelhas- totes agotats, Se conti que conte, Fial de Fum
Teatre:
La Nòvia (1935), Tres per un (1938), Lo Miralh (1948), La
banda negra (1962), La font de bona gràcia - prèmi Teodore Aubanèl
(1955), Menèrba 1210
Recuèlhs:
Prudon de la luna (1937), Cantarana (1938), Remembrança
(1941), Lo monument (1965), Lo Mistèri Frocan (1969)
Roman e novèlas
Sèt pans - (roman 1977), La batalha dels teules (roman 1979), Los
macarèls 1 e 2 (novèlas 1974), Amics novèls (contes per dròlles 1973)
Pedagogia
un excellent librilhon tot pichon a pauc còst. Lo distribuissiá als interlocutors que rescontrava... Seriá de tornar editar. Son nom? "Apreni lèu-lèu l´occitan"
çai-dejota: un poèma de Còrdas dins "Oc", 1945, 4en trimestre - p22
Aquarèla (1945) lo recuèlh de poèmas que faguèt conoisser Leon
Retorn a
l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a
l'ensenhador generau