Magda Cărneci
Magda Cărneci es nascuda en 1955 a Gârleni en
Romania. Filha
dau poèta Râdu Cărneci. Prenguèt
la
paraula dins las annadas 80 au còr d’aquela generacion que
balhèt son vam novèl
a la literatura romanesa a la fin de las annadas Ceaucescu.
Foguèt antau una de
las figuras màgers dau renòu de la scèna culturala de son país
après 1989. Sostenguèt
un doctorat d’istòria de l’Art
a París
en 1997, e i siaguèt puòi legeira a l’Institut Nacional de las
Lengas e
Civilizacions orientalas (INALCO) abans de bailejar l’Institut
Culturel
Roumain de Paris (2007 – 2010). Presidenta dau PEN club
romanés e implicada
dins mantuna organizacion culturala europèa, es una autora e una
teoriciana de
l’acte d’escritura que sos tèxtes son tibats per una fòrça
estonanta, inaugurant
un estil novèl. Los critics an parlat d’una « estranha
sensualitat dels
concèptes » (Ioan Buduca), d’« una poesia cosmica
[...] talament en
rapòrt amb lo còs uman que sa violéncia tant coma sos sòmis son
embugats d’una
veeméncia naturala » (Marie-Claire Bancquart), e tanben d’un
«trionf dau visionarisme
patetic, de la saturacion de l’imaginacion amb de fantasmes
violents, sornes, e mai
repunhants, que lo lengatge passional ensaja
de los sublimar» (Nicòla Manolescu). O coma o escriguèt Magda
ela meteissa :
« Una logica autra, transemocionala e transracionala, […]
qu’afavorís una
pensada a l’encòp clara e escampilhada, embelinarèla,
musicalament tindadissa
amb mantuna jaça de significança, contradictòrias e
complementàrias au còp ».
O per far
cort : « una
pensada
irradianta cap a l’endedins e alandada cap a las assonàncias
cosmicas ». Nos
escriu tanben qu’es d’a fons
« per la
propagacion mondiala de las lengas pichonas mas talament
poeticas coma
l’occitan e lo romanés ».
Chaòsmos
In cele din urma
dezordinea atinge desavarsirea
limbile toate se dizolva
in muzica vantului
haosul atinge splendoarea
In cele din urma dintre
evolutii vartejuri
lumea brusc se opreste intr-o
imagine ape vazduhuri
metropole raman suspendate
universul intreg se opreste
intr-o fotografie adanca si
temerara
El ia fotografia umeda inca o
priveste prelung
pe el se priveste si o
inghite.
A la fin
lo desòrdre agandís sa
perfeccion
Totes los lengatges s'esbevon
dins la musica dau
vent
La borrola se càmbia en
resplendor
A la fin entremitan evolucions
revolums tremolums
Lo mond se calha subran en
imatge estadís
Metropòlis
aigas
cèls demòran suspenduts
L'univèrs
entièr
s'aplanta
en fotografia audaciosa e fonsa
El, aganta la fòto
encara imoissa
un brave brieu l'espia
E s'espia a el, e la manja.
Hipermateria
Singuratatea
de dupa nastere, de dupa dragoste,
de
dinainte de moarte,
Pierduta
vocatie.
Noaptea
netarmurita, viitoarele delte,
fluvii
fara memorie rasfirandu-se necontenit peste pamanturi
cuceritoare
Din
ce in ce mai puternic ne este glasul
incepe
din pamant si
sfarseste in ceruri, in
sisteme
galactice,
nicaieri,
si
musca depunandu-si
ouale pe cadavre
fara
sa vada, fara sa
auda, fara sa simta
nimic
Mana
pe masa.
Mana
in
Alfa
Centauri,
mangaie-ma,
adu-ti aminte
de verile nesfarsite petrecute la piciorul urzicilor
jos
sub tarana
Si
trupul, istoria unei
vieti paralele,
avea
numai trei dimensiuni:
greutate,
iubire si moarte si nu eram singuri.
Astreie
fixe, peste campia nesfarsita si goala
si
legea morala din
adancul pamantului si noi, din ce in ce mai lucizi,
prin
orase din ce in ce
mai abstracte,
disponibili
pentru orice
tentatie,
pentru
alt univers,
pentru lipsa de moarte, pilitura de fier luminoasa
aruncata
in cosmos
Si
cosmosul nu mai
exista.
Si
poate numai
fante
de intuneric in
lumina
suntem
tacere
de secole, de
milenii, de miliarde de ani,
Si
lumina calatoreste,
calatoreste,
prin
spatiu singura,
singura, corpuscul sau unda,
pustiitoare
si
indiferenta
lumina
de dupa nastere,
de dupa dragoste
de
dinainte de moarte
Ipermatèria
Solesa d’après nàisser, d’après
aimar,
D’abans la mòrt,
Vocacion perduda.
Nuòch sens armas, bocas de flumes
avenidors,
ribieirassas desmemoriadas que rajan
de contunh
conquistairas dau trescamp
Nòstra votz se renfortís
Espelís dins la tèrra e s’acaba dins
lo cèl,
systèmas galactics, enluòc,
e la mosca que fai sos uòus sus los
còsses
sens veire res ni ausir res ni
sentir res
La
man sus la taula.
La man sus Alpha Centauri
Manja-me, rapèla-te los estius sens
fin viscuts au
pè de las ortigas
Au pè dau pagés
E lo còs, l'istòria d'una vida
parallèla,
Aviá pas que tres dimensions:
lo pes, l'amor e la mòrt e èrem pas
solets.
Astres fixes sus lo campàs infinit
e void
e la lei morala de las prigondors
de la tèrra e
nautres lucides de mai en mai,
au travèrs de vilas de mai en mai
abstrachas,
disponibles per tota tentacion,
per un autre univers, per la manca
de mòrt, la
fonduda de fèrre esbrilhaudant
escampat dins lo còsmos
E
lo còsmos existís pas pus.
E e
sai que benlèu
fendas d'escuresina e de lum
sèm
lo
silenci a de reng, de
sègles de millenaris, de miliassas d'annadas,
E la
lutz camina que camina,
Au
travèrs de l’espaci solet
solet, lo corpuscul o l’èrsa,
desolacion e indiferéncia
la lutz après nàisser après aimar
abans la mòrt
Femeie
stiu bine mizeriile trupului
tau de nimic
"imperiu de aur" cumparat pe doi bani,
pamant batut de atatea picioare
spalat
de atatea valuri de sange
de parca ai fi vrei
Istorie ori
vreo patrie a tuturora.
Tu esti asemeni vechii iluzii,
oglinda,
semn obscen si simbolicpe toate
obiectele,
reclama pentru cosmetice si
pentru imaginea cosmosului,
trupul gol si fragil
in pesteri, in veceele publice,
in sistemele de idei pure si
reci, un obiect de
lux stralucitor si umil
expus in vitrinele universale
ca o biblie a
tuturora,
desfranat memento mori cu
dragoste
Nu ai chip, ai prea multa
substanta, prea esti
totul, nu esti nimic.
Iti cunosc prea bine sanii,
sexul, durerile,
dar la gunoi cu aceste
certificate de pace la
gunoi cu centurile de castitate, cu centurile de
siguranta,
cu fecioara
Maria, si cu pudoarea,
nu mai ai ce ascunde, nu mai ai
ce pazi
Un lujer gros de porumb poate
creste oricand in
orice pustiu din coapsele tale fierbinti
si puternice care pot salva
lumea uterul tau
e un loc prea bun pentru intreg
universul
Ce-ai zice atunci de-un "om
nou"?
Femna
Ieu te conoisse, femna,
La conoisse ben la misèria de ton
cadavre empèri
d’aur que se crompa per dos sòus,
Pasiment que trepejan tant de pès
desenlimats
tant d’èrsas de sang
coma se volguèsses
temps d'istòria
una
patria de totes.
Siás
coma l’illusion vièlha,
lo miralh,
signe
obscèn e simbolic per
totes los objèctes, publicitat per cosmetics e
per
l'imatge dau còsmos, lo
cadavre void e brosesc dins las cafornas, dins los
luòcs publics,
dins
los sistèmas d'idèas
puras e frejas, un objècte de luxe treslusent e umil
expausat
dins las veirinas
universalas coma una bíblia de totes,
memento
moriseguit
sens ges d’amor
Avètz pas cap de cara, avètz tròp de
substància,
sètz tròp tot, sètz pas res.
Las conoisse ben tas popas ta
monifla ta dolor
mas a las
escobilhas amb aqueles
certificats de patz, a las
escobilhas amb las
cinturas de castetat,
amb las cinturas de seguresa, amb la vèrge
Maria,
e amb modestia,
I a
pas pus res de rescondre,
pas pus res d’espiar
Un
espic de milh espés pòt
butar quora que siágue dins quane desèrt que siágue de
tas cuòissas caudas
E es
poderós aquel que pòt
sauvar lo mond de ton ventre
Es un endrech tròp polit per tot
l'univèrs
E un « òme novèl » sai que
benlèu ?
Çò que ven
Sèrps vèrmes ranas
E aquel que se'n vai dau mond
Quau lo balha e quau lo reçap?
De quanas venas ven per
Lalejaments fangassoses
fangassièrs enfangassits
D'una boca sens boquetas que
s'enauça dau pus fons
A bèles paucs
per cantar
Albatròs mudas fissasèrps
Acomençaments d'un mot grandaràs
Degots tèunhes de susor
Pressentidas pesugas de
l'orguena
Çò que ven desroïs tota paraula
Ròda, robís, revolum
Ròda Robís Revolum
La nèu luminosa de tas bocas èra
ma companha
A
travèrs l’òrt
Aquí
ont
veguère pas ni òme ni femna
Pas que l’enlusida dau calabrun
d’una primauba
Enfin
englotida
per ta doçor sens fin
Ferniment
au
travèrs dau folhum
Aquí
que
i aviá enfin degús degús
Pas
qu’un
aròma envasissent
E
los dets abandonats sus la riba
Saupre
s’aqueste
mond s’enairarà sus d’alas ?
Los
trabalhs
d’Afrodita
Quora
arriba
lo matin en udolant, lo flagèl de la lutz quilhat naut
Sus
cadun
dels parelhs que van a la descisa dins las mans blancas dau
lièch
milions
de
parelhs cauds nosats en amor
amb lo desespèr de la fin, vodat
a la jornada etèrna de
fatiga
còs contra còs, banhats dins la
susor freja de l’auba
dins lo cadavre grand dau mond,
vodat a la jornada de
fatiga de non jamai finir
jos las negras pòrtas de fèrre
aquí que regoleja encara
lo sang de las fabricas ont
s’enfardèla lo sang
aquel qu’en gangalhas leugièiras
investís d’ora la vila
vodada a la jornada etèrna de
fatiga
Lo trabalhs d’Afrodita, trabalhs
dau còs contra lo còs
Còrs a còrs que s’abena, de la
forma desconeguda encara,
e mai fosca
D’un òme que vendrà, e qu’ara se
congrèa dins cada parelh
Nosat escurament en amor amb lo
desespèr de la fin,
E
el l’enfanton imois e sagrat, lo grand enfanton
arribarà
silent
e umil, non-anonciat, enropat de papièr jornau
Un
faisset
abandonat a la pòrta ras de la botelha de lach
Comol
de
quicòm de desconegut e d’atròç
Una
consèrva
universala comola de sadolitge e de void
Amòr a noirir, repasimar totas
las bocas, totas las
cervèlas,
Totes los cadavres golaudament
nosats en amor
Dins la susor freja de l’auba,
banhats dins la drilhança
e la ràbia, predestinats a la jornada etèrna de fatiga
Suau suaudet
Ausissiam aqueles passes pesucs
e bruchoses
Mas deviam estar suaus cap e tot
Vesiam enlai de flamas que
pojavan
Mas deviam esperar suaus cap e
tot
niflàvem la pudesina
L’aiga creissiá
Escotàvem aqueles crits
Mas deviam cantar suau tot suau
cap e tot
Çò
que
nais çò qu’es tuat
O comprenèm pas tan solament o
pressentissèm
O mestrejam pas, nos laissam
aclapar
Vivèm de çò que podèm pas viure
Ausissiam aqueles passes pesucs
e bruchoses
Mas deviam estar suau tot suau
cap e tot
Vesiam las flamas que pojavan
Mas deviam esperar suau tot suau
cap e tot
niflàvem la pudesina
L’aiga creissiá
Escotàvem aquelas grandas
orguenas sauvatjas
Mas deviam cridar suau tot suau
Magda Carneci
Joan-Frederic Brun
per las reviradas
(Oc
N°132, XIVe tièira 2020, p 6-17)
Retorn a la pagina de l'autor
Retorn a l'ensenhador de la literatura
montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura
dau sègle XX-XXI
Retorn
a
l'ensenhador generau