Joan-Frederic BRUN:

Setembralas.

IEO Coll A Tots, 1994. (Critica pareguda dins "òc", 1994).

Per tota òbra, en defòra de la poësia - qu'ela, nimai, i escapa gaire, mas que recap d'autres mejans - l'autor deu pas delembrar qu'es pas sol. Que son plaser sol, emai se n'a contentement, basta pas per faire l'òbra. Que, coma l'amor, se fai a dos: l'autor, de segur, mas tanben lo legeire, o l'agachaire. Fai que, coma que ne vire, l'òbra deu reténer l'atencion d'aquel per quau es facha. Que, sens el, demorariá pas qu'a mitat. Es question d'èstre.

Adonc, un interés. N'i a de cent menas. A cadun d'anar lòng de son penjal, a la o las que ié convenon melhor. Dins lo roman, cau que las causas rebombigan. Los fachs, la ventura, se volètz, l'istòria. Mas tanben los pensars e las formas que l'autor ne las vestís, se sap se faire ausir tot de lòng dau roman, l'autor a ganhat sa plèga.

Ié cau donc d'invencion, d'imaginari, de sòmi. Ié cau tanben de vertat, d'observacion, de natural. Mas es un pauquet nèci de crèire qu'es faire òbra pas qu'a bailar una fotografla de la vida, ont tot ié passa de sas rugas, e dau nonrés dau paraulís de la carrièira. Que làguia a fòrça de cargar.

Ié cau tanben, marcat mai que natura per l'art de l'escrivan, un rebat de la vida que ne mòstre çò que se ié vei pas dins l'anar corrent dels jorns. Cau qu'una mena de sentida, emai de pensar, reculhit lòng dau racònte ne rage d'un bais enveirent. E l'enrabale au soscar emai demorèsse a las raras dau sòmi. Lo sòmi que, plan sovent, es mai que simple pantais, entre que trèva, de lònga, los carrairons dau pensar.

Lo roman es una faula que se rescònd darrièr son nom. E darrièr la vida tota que sap ié vojar l'autor. Un mond apondut a l'autre, lo verai, tant grand e nombrós qu'o podèm pas veire, de tant qu'avèm lo nas dessús. Lo roman es donc coma lectura prumièira de la traduccion d'un libre estrangièr. Escrich dins los ieroglifs que la vida nos trai dins los uòlhs e que podèm pas legir.

Lo plaser, enfin!... lo solaç... enfin!... Enfin un escrivan libre e galòi... Un que durbís sul mond d'uòlhs clars e clarvesents. E que ne sap rire, coma o faguèt Rabelès (emai se dau gras canonge vengut mètge - coma Brun - los piòts vòlon pas reténer que lo parlar gras. Part menuda e mesquina d'un tot qu'èra d'un autre pes).

La gaug, donc. Que finís pas d'una pagina a l'autra. E que rebombís d'un luòc a l'autre, d'un tròç a l'autre, d'una figura a l'autra. Tot un corrent de vida jot l'agach de lum dau contaire que, se vei a bèles uòlhs vesents, arrèsta pas de se lecar las babinas dins la delicia d'una mena de teatre, ont sap, pasmens, gardar anùstós emai tendre l'agach de son an-àstat e de sa compreneson.

Ric d'èime, ric de caras, ric d'idèas. Mesclat a la vida tota dau pa:is, Io pichòt tant coma Io grand, bracejat de man de mèstre en un revolum que vos enrebala, aquel libre vos daissa moquet quand espelís lo darrièr punt final. Quand se sentís qu'aquela vida finís pas amb el. Que s'esperlònga encara, e de lònga. E que ne sauprem pas res. E mai se la podèm endevinhar. Mas que nos manca aquel gaubi de l'autor de ié bailar l'alen d'un raconte que, coma los enfants, non podèm pas jamai nos n'assadolar.

Costumièr de las espelongas, Joan-Frederic Brun l'es, en pensar, amb aqueles que ié demoravan, se i abrigavan, ié dormissián, se i aimavan. E los vei plan coma lo mond de uòi, tant segurs d'eles, venguts de mèstres per lo sol engèni d'un ponhat, de mejans fabuloses. E que ne fan pas mai ni melhor que las símias levadas sus sas batas de darrièr qu'avián pas per s'aparar o assucar son parièr qu'un gròs maçarèl capusat amb una pèira de fuòc dins lo fust de quauque roire mòrt. E que lo fuòc, au fons de sa bauma, ié fasiá dançar los uòlhs. Tant de paur coma de respèt, e de la pietat que se cresián dever als dieus totes. E lo fuòc n'èra un.

Mas la símia venguda dieu, au mens de son dire, se vei la tèsta dins las estèlas e, pasmens, pòt anar furgar dins las restancas d'una clastra per i atrobar una legendària campana d'aur. E la cèrca encara. Sabe un luòc ont se vei palas e sapas, en espèra dau pròche week-end.

La lenga de Brun es druda, rica e franca, e viva. Estonarà benlèu aqueles que l'an pas jamai ausida en sa vertat de cada jom e sa fortuna encara urosa. Lo miralh d'un pòble. Manejat aicí, amb una mestrança unenca.

Es que Brun es clapassièr. Cò que vòl dire dau Clapàs, l'escais de Montpelhièr. La pichòta Camarga, aquela de la riba drecha de Ròse, ven a las pòrtas de la ciutat. Entre cinc ans èra cavalièr sus son camargue blanc. Son mainatge recebèt l'aflat de la gardianalha. (Ges de mesprés dins aquel mot: tot lo tendrum que ié podiá metre Sarà Astruc, que disián tanben "la Madòna dels Caracos"). Un mitan ont la lenga, apielada suls mits camarguencs, es e demòra pro viva. Ié prenguèt, pro lèu, la conoissença dels òmes. Sens masquetas. Un mitan que se mascara pas de manièiras. E que ten sas leis, son biais, sa memòria.

E puòi, los buòus. Aquí, atanben, una estranja tradicion. Fòrta, per lo pes de l'ombra dau marqués de legenda, sens parlar, a la tocar, de la de Josèp d'Arbaud, "aquel qu'a vist la bèstia". Tot un mond de sòmi, d'imaginari e de grand vent.

L'escrich de Brun pòrta la marca d'un èime riseire e trufarèl, d'una vista dau mond e de la gent, que, sus eles, se fai pas d'idèas. E se'n daissa pas contar per las semblanças, tant sovent masquetas que son carton o sa seda s'endevinhan a vint passes de camin.

Ne ritz, sens mesprés ni asirança. Sa vista ten de la dau mètge sus las malautiás. Sus los maus que son coma de fondacion. E que, de remèdis, despuòi la poma qu'Eva faguèt engolir a Adam, se n'es vist fòrça, sens que ges agèsse pas garit degús. D'aquí, aquel risolet en boca, quasiment de lònga, e que s'endevinha e respelís dins l'èime dau legeire, aquel biais de demorar jutge e mètge de son pensar.

E que demòra pasmens amistós emai tendre per tot aquel mond qu'es tot simplement uman. La símia antica fai, plan sovent, petar la pèl sens peu de 1"'homo erectus", subretot quand es "erectans".

"Setembralas" se resumís pas. Coma tota òbra rica e plena. Passa dau vilatge a la vila. Passa dau mainatge au temps d'adult. Per un ponhat de dròlles gisclat de l'encant de natura. Una mena -per èstre cort - d"'éducacion sentimentale". Rica de cent venturas divèrsas, ont la de 68, per n'èstre qu'una entre cent, manca pas de sau nimai de pèbre. Un microcòsme a l'auçada dau grand.

Ara, de J.F. Brun, podèm tot esperar.

pagina de Max Roqueta

escrivans de la fin dau sègle XX

Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador generau

index