PEN CLUB OCCITAN          


 


PEN-CLUB DE LENGA D’OC :

 PER DUBRIR LO TALH  

dicha inaugurala de Rotland Pecout

 

                                                                            … Sus la mar de las galèras…

                                                                            Segrai lo fial de ma lenga

                                                                            Per tornar tocar la tèrra…

 

                                                                                                         Joan Bodon.

          A l’escasença de l’annada dau centenari de Max Roqueta (1908-2008) e en seguida de mantunas conversas sus los “terraires nòus” ont la literatura d’òc e sos usatgièrs se pòdon rescontrar, d’escriveires de totes orizonts, en fòra de tota capèla, se son acordats per mandar aquela rampelada, en vista del regrelh del PEN-Club de Lenga d’Oc.

          Lo Pen-Club (Poets’, Essayists’, Novelists’ Club), a rebors de son apelacion evocairitz d’un mitan claus, a puslèu a veire amb çò que foguèron al nòstre los “Clubs” o “Glubs” del temps de la Prima dels Pòbles, dins cada ciutat, sus l’òrle de 1848 : forum d’idèas e relais dels rebolhiments de la societat…

         Lo Pen-Club, fondat entre las doas guèrras (1922), e que sos primièrs comitats nacionals foguèron lo d’Anglatèrra e lo de Catalonha, faguèt d’estampèl tre la debuta en Euròpa per la paraula e la creacion liuras, e venguèt logicament una esplecha de resisténcia cara als governs totalitaris de tota mena (la campanha de protesta subre l’assessinat de Garcia Lorca lo faguèt coneisse largament). Es al mens son pretzfach. E ensaja de lo complir.

         Ara lo PEN-Club internacional es la federacion dels comitats de quasi totes los païses, lengas, estats. Lo PEN nòstre es lo sol fins ara reconegut per una minoritat culturala non-autonòma ; cotria amb aquò, es la sola estructura occitana reconeguda internacionalament, e que pòsque far se fregar, sens prejutjats, l’escrich nòstre amb las literaturas e los escriveires del mond tot.

 

Istoric del PEN-Club de Lenga d’Oc

 

         Lo Pen d’òc nasquèt patrocinat per lo Pen francés e per lo PEN internacional, en 1963. Sa creacion s’endeveniá amb la volontat d’un planh-ponh d’actors culturals de delargar l’escrich d’òc fòra de son guetò.

         Sota l’impuls de Batista i Roca, de Max Roqueta e de Jòrgi Reboul, se dubriguèt primièr sus las culturas vesinas e bessonas (Italia, Catalonha…) ; avièt lo dialòg entre “totes los faures de l’escrich d’òc”, çò qu’èra una escomesa dins un mitan marcat per de caractèrs tan desparièrs ; joguèt lo ròtle d’una veirina per lo mond cultural e la premsa – que, d’aquel temps, èra a l’escota ; e venguèt un obrador d’idèas e d’agachs crosats sus lo “mestièr d’escriure”. Mas subretot foguèt un ufanós levam de consciéncia e de fiertat collectiva, que contribuiguèt a çò que los escriveires d’òc se desempeguesson dels complexes e de l’embarrament.

         Ja, aquel esperit d’egalitat – tan contrari a n’aquel de la cultura francesa oficiala – s’èra mostrat en 1951, quand un escritor mai que mai de lenga franchimanda, mas tanben poëta en lenga d’òc, Andriu Chamson, venguèt baile del PEN internacional, “patron” cooptat dels escriveires del mond.

         Entre 1963 e las annadas uechanta, a travers de Max Roqueta, son president militant, lo PEN d’òc nosèt de ligams amb Pablo Neruda, amb Arthur Miller, amb los escriveires d’Euròpa Centrala, amb las novèlas generacions del Terç-Mond, dins una universalitat que negava pas las identitats, mas que las apasturava…

         Un butletin foguèt lançat, de mòstras engimbradas, d’antologias crosadas foguèron previstas e mesas en camin… Dins lo temps que faguèt flòri, lo PEN recampèt sensa manca l’ensems dels escriveires nòstres, o quasi : un centenat – un sòmi bel èra a se socializar. D’òmes de conviccion fasián traucada a travèrs de l’apartheid linguistic francès, tenián lor plaça maldespieg de la pauretat de mejans, dins un sentit de legitimitat que los engrandissiá. Eran dins la seguida de la Renaissença del segle XIX, de la fondacion de l’I.E.O. en 1945, del raviscol de las minoritats dins las annadas setanta, e del grand espetament de las grasilhas mentalas dins aquela pontannada. Prenián la dralha d’una modernitat tranquilament assumida. S’avesinavan dels territòris onte se pòdon ligar l’imaginari e la vida vidanta, l’òbra amadurada e los experiments, la quista d’un escambi e lo drech d’estre se.

 

Una estirada s’acaba

 

         Mas aquela rejoncha d’energias demorava frèula. Era ligada a d’òmes afogats, mas tanben a las endevenanças. L’otís èra encara a se bastir, a s’assolidar, que pauc a cha pauc se destrantalhèt.

         Lo Pen-Club de Lenga d’òc dintrèt en sòm a la debuta de las annadas nonanta, tre que laissèt escapar son vam collectiu, que la còla que lo cementava s’esparpalhèt, e que abandonèt son especificitat de comitat d’escriveires.

         En reire-fons, aquela sòm letala anava cotria amb lo replec sus se, e la decebuda – quasi la desesperança – que s’apoderava, dins aqueles ans, de l’èime d’Òc.

         En seguida d’aquò, lo “Pen dorment” faguèt pas pus parlar d’el, amb un Burèu virtual, qu’aguèt lo meriti de mantene l’existéncia legala del PEN, fins a l’ora onte fariá mestièr de desrevelhar un gost de “mar deliura” dins la literatura d’òc. I sem ara.

 

Las mudasons del jorn de uèi

 

         Lo raviscol de l’accion occitana aquelas darrièras annadas, los recampaments grands – culturals o revendicatius – ont, tornamai, las gents se pòdon comptar e reprene l’alen de l’avenidor, lo ròtle novel que jòga la premsa d’òc, la demanda sempre que mai larga – emai foguesse contrabatuda per l’Estat – d’una ensenhança bilinga, lo travalh de fons que fan los grops de musica dins l’idèa “d’universalizar los ligams de proximitat”, l’evolucion de las mentalitats al nòstre per comprene que cal obrar dins un contèxte mondial, son los marcaires d’un cambiament accelerat, dins la societat civila, que buta a mielhs comprene, emai a encapar, la “diversitat culturala”.

         Amb aquò, los ciutadans e los elegits son encara, per la mage part, dins la “representacion” d’una identitat occitana. Per qu’aquela identitat pòrte frucha, s’acantone pas mai a jogar las “colors localas”, mas vengue una inspiracion e un viure-ensems integrator per la societat tota, ne cal vivificar lo contengut. N’amagistrar las riquesas e las capacitats d’expression. Dins aquelas mudasons, la creacion occitana pòt èsse una paraula liura, prigonda. Pòt ajudar a fargar lo carrastèl del còs collectiu.

         Lo ròtle dels escriveires (en reire-fons, e al present) es de balhar a l’aventura umana un contengut de consciéncia e un ample d’Istòria. De far ausir, nusa e crusa, la votz dels umans, al mieg del rondinar e del barjacar contunhóses dels grand mediàs. Per que se rompesse, al mens de quora en quora, lo pivelament de la societat de consum.

 

Tota Unitat es federala : una filosofia

 

         Lo Pen-Club nòstre a per tòca, segon sos Estatuts, de recampar totes los qu’an causit la lenga d’òc coma suspòrt escrich de creacion.

         La lenga es vista dins son unitat federala. Totes los biais d’escriure (grafics ; estilistics) i caupon e i son lèimes.

         En mai dels sòcis, son elegits de sòcis-correspondents, escriveires d’autras lengas qu’òbran sus la matèria occitana e compartisson las idèas dels Estatuts.

         La definicion estatutària de l’escriveire : “lo/la qu’a publicat – o qu’es a mand de publicar de tèxtes de creacion en lenga d’òc”, es pas ges un tablèu d’onor : es la reconneissença d’una literatura d’oc vesedoira, e un encoratjament per que cadun que o vòl se done los mejans d’una preséncia publica de çò qu’escriu.

         Dins la filosofia de totes los Pen, las lengas e las culturas dels cinc continents, son dins una egalitat de dreches, e l’escambi entre eles es un besonh constitutiu. Tota unitat es federala : al nivèl de la planeta parièr qu’al nivèl del Païs d’Oc.

         Lo Pen internacional organisa cada an de congresses, ajuda a la publicacion e a la revirada d’òbras de mantunas lengas, sosten amb sos mejans la libertat d’expression e los escriveires empresonats. Aquela accion se subtituís pas a l’accion dels Pens locals, es facha per la renfortir. La contribucion dels Pens totes, cadun segon sos mejans, es necessària per aquò far.

 

Per que la Fe non mòre : se balhar de mejans

 

         Òm ven sòci a l’escasença de cada Acamp general, en aderent als Estatuts e en pagant son escotison. En fòra dels Acamps, l’adesion se fa per corrièr mandat al clavaire.

         L’Acamp general annadièr recampa totes los sòcis, presents o representats per un poder. Dessenha las regas d’accion. Manda lo lec dels projectes. Es lo crusòl de las idèas e de las energias.

         Lo Conselh del Pen, elegit per l’Acamp, a per tòca de realisar lo programa votat (o de l’endralhar se s’agís d’un programa pluri-annadièr), de far viure l’escambi entre los sòcis, d’engimbrar d’accions comunas amb los autres Pens, de mantene la comunicacion amb l’opinion publica (comunicats, intervencions oralas o escrichas, segon las orientacions definidas per l’Acamp general). Lo Conselh es una còla sopla, larga, elegida sus un programa.

         Lo Burèu es constituit :

                   • d’un baile (un president, e un – o mai – vici-president)

                   • d’un secretari

                   • d’un clavaire.

         Representatius e consensuals, an la responsabilitat dels contactes amb lo Pen internacional, e amb l’admenistracion francesa. Son encargats de l’acuelh dels novèls sòcis (lo clavaire), del corrièr interior (lo secretari), de la representacion del Pen al defòra (lo president) ; e totes tres ensems, son encargats de gerir las dintradas financièras (demandas de subvencions : regionalas ; estatalas ; europencas) e las despensas (activitats previstas per l’Acamp general, fonccionament).

         Per avançar, en mai de l’esplecha associativa, aurem lo besonh de se fargar d’esplechas intellectualas, materialas, socialas :

         — d’estagis de formacions (interiors) e de forums de discutida (duberts) sus de temas que tòcan al ròtle de l’escriveire, a la plaça de l’escrich dins lo camp cultural, als enjòcs de la creacion, a l’actualitat dels problèmas culturals dins lo mond, – son ja desirats per pron de gens.

         — un “Obrador del Pen-Club”, butletin tocant :

                   • l’avançament dels projectes

                   • lo rendut-compte dels obratges publicats en òc o sus la matéria occitana

                   • de novèlas del mond

         sarà publicat tre que lo Pen n’aurà los mejans, e mandat a cada sòci, a la premsa, e al demai dels Pens.

         — la preséncia del Pen a de mòstras, de festenals, e a d’eveniments non-escassament literaris o non-escassament en lenga d’Òc, ajudarà a far mai vesedoira la literatura d’òc dins lo païsatge contemporanèu.

 

Tèrra duberta

 

         Aquest brèu d’idèas, d’espers rasonats e de desiranças mesas sus lo taulièr, es estat amadurat de pron lònga tòca, mas s’escriu tanben dins una logica dels besonhs, per pas dire dins una logica de l’urgéncia.

         Cal apondre, per n’acabar, que la literatura e la creacion culturala escapan pas a las mudasons del temps que vira, al contra las pòdon precedir e influenciar.

         L’escriure d’òc, e lo recampament de sos actors, aquò’s un pretzfach. Se tracha d’obratge mai que d’obratges. D’un caminament bronc e atravalhit. Escriure es pas sonque aquò, de-segur. Mas es tanben aquò. Un pretzfach collectiu onte cadun trovesse son solaç e sa pena, lo resson de son èime pròpi e las paraulas d’un vam collectiu.

         S’avem, cadun e totes, causit d’escriure dins

                  “Nosto rebelo lengo d’O”, coma o escriviá Mistral,

es amb la consciéncia (o l’intuicion), atal traducha per Max Roqueta dins son omenatge a Teodòr Aubanel, que :

                  “Tota poësia vertadièra, se pòt pas que non destorbe l’òrdre dau mond”.