congres internacional 2013

Dempuèi un quinzenat d'annadas, emai se posquèsse pas dire que la politica de destruccion e d'escafament metodic de la lenga d'òc en França aguèsse mermat de cap de biais, devèm reconóisser que d'unas iniciativas regionalas balhavan un pauqueton d'oxigèn a nòstra cultura que fai pròva d'una estonanta resisténcia au rotlèu compressor que l'espotís sens cap de pausa. I aviá " Total Festum " en Lengadòc-Rosselhon, recentament alargat a la nòva region " Occitania Pirenèus Miegterrana ", e la fabulosa " Estivada de Rodés " dins aquel Roèrgue dau grand Joan Bodon qu'es un pauc, avèm la flaquesa d'o crèire, lo " nogalh dur " d'Occitania…

De signes convergents nos inquietan mai que mai.

L'argent botat dins aqueles projèctes atira a bon drech pro de gents que ne vòlon aprofiechar. S'obrèsson per la lenga d'òc i auriá de segur pas res de dire. Mas sembla que de mai en mai de "cultura parisenca paracasudada en província " amb dins los melhor dels cases un peçuc d'accent supausat miegjornal per rapelar los films de Panhòl, venguèsse comolar lo programa d'aquelas manifestacions. E un còp de mai la lenga d'òc passa per uòlh, cap e tot.

Anam ensajar d'aver una vista mai completa d'aquela èrsa generala de refrancizacion que sembla asondar coma un tsunami lo pauc d'espaci que la lenga (e la cultura) occitana s'èran reconquistats. I a una urgéncia aquí.

E tot primièr Miquèla Stenta e Miquèl Decòr nos descrivon l'auvari de pas crèire que visquèron ongan (2017) en plen Menerbés, dins un endrech que poiriam crèire que foguèsse lo còr de ròca dura, indesrabable, d'Occitania… Mas qu'o es benlèu de mens en mens...

Se partissèm dau principi que l'objectiu de Total Festum es de celebrar lo solstici-sant Joan, aquò rai ! I aguèt de fuòcs, de pertot, de balètis, d'animacions, de qué manjar, de qué beure... Tot aquò èra dins la tòca, dins l'esperit de fèstas popularas que reviudan de rites millenaris prigondament umans e portaires de sens.

Mas la tòca de Total Festum seriá pas tanben de valorizar e socializar lenga e cultura d'òc ? Si que non, lo quite concèpt es voidat d'una bona part de son sens. D'autant mai que siam dins la region « Occitanie » e que lo budgèt reservat a Total Festum figura sus la linha « occitan ».

Total Festum es de mai en mai d'endreches, de mens en mens de lenga. Quatre drapèus, un balèti amb un grop dau nom « pintoresc », quatre mots benlèu en òc... e lo torn es jogat !

Òr, la frequentacion de quauques unas de las manifestacions estampilhadas Total Festum siaguèron pas a l'auçada d'aqueste objectiu de valorizacion. Cau esperar que s'agís pas d'una situacion generala ! Se poguèt constatar que la lenga s'ausissiá pas gaire, ni dins las paraulas oficialas d'acuèlh – o a minima, es a dire tres o quatre mots – ni sus l'empont per la presentacion de danças o cançons, ni sus los taulièrs de venda de mangiscla. O alara, en fons sonòr musicau – enregistrament de cançons – dau temps que lo monde manjavan.

Çò pièger, benlèu, siaguèt a Bisan de Menerbés. S'i faguèt entre autras causas una deambulacion teatrala que lo tèxt n'èra estat comandat a dos escrivans d'òc. Aqueles d'aquí s'èran apiejats sus una legenda locala ; n'aprofichavan per reviudar tres episòdis d'istòria occitana que devián menar a una reflexion sus de situacions actualas (acuèlh e resisténcia i èran a l'onor). Las doas lengas, òc e francés, s'i completavan, de represas cortetas en francés permetián de pèrdre pas lo fiau. Los dos autors se pensavan entau de participar a la socializacion de la lenga, a la transmission d'una cultura, a la presa de consciença que l'òc es lenga per uòi. Tot aquò sens didactisme, çò seriós e çò risolièr alternant. Paures autors ! La resulta los laissèt estabosits e maucorats ! Ni per los esfòrces d'un actor occitan que se descarcassèt per sauvar lo sens e lo mai que poguèt de lenga, lo tèxt èra estat voidat de son interés, la lenga redusida... lo tot per una mesa en scena castratritz que se voliá adaptada au public.

La pèrda de sens es grèva. Mena a pensar que se los organisaires e responsables de las manifestacions Total Festum son pas implicats dins l'occitanisme, o ajudats per i èsser, aurem de mai en mai de desviraments d'aqueste biais. Demoraràn de galejadas a la tutu-panpan, e de la lenga, sonque un accent quichat per faire « sud ». O voudrián, aquò, los financiaires ?

Es pas tot. La pèrda de sens se poguèt tanben constatar dins una autra manifestacion de la debuta d'estiu, la deambulacion das Totems a Pesenàs.

Saique, lai èran totes los nòstres e mai lors convidats. Los ancians o classics : lo Polin de Pesenàs, lo Camèu de Besièrs, lo Buòu de Mèsa, la Cabra de Montanhac, l'Ase de Ginhac... E los novèus o modèrnes : lo Pélican de Puigserguièr, la Renarde à pattes noires de Fontès, lo Cerf de Servian, l'Oignon de Lesinhan, lo Pois Chiche de Montaren...

Se los ancians an de noms occitans donats dins lo temps e gardats uòi (l'exemple melhor es lo Camèu que sa devisa escricha dessús es « sèm fossa »), per los novèus, pecaire, es un pauc a vista de nas que se batejan. Passa encara que, fauta de bèstia, e mercé a una (agri)cultura locala, l'aninau-totem siaga un legum-totem ! Mas, au mens, donatz-li un nom occitan ! Per demorar dins la tradicion. Per inscriure lo totem dins una filiacion, dins una apartenença a una cultura. N'i a un, pecaire, que vos fariá plorar, e tomba ben, es la ceba ! Aqueu polit vilatge plan nomenat Lesinhan-la-Ceba, s'es causit justament le ceba coma totem. Res de mai logic. Mas, diantres, perqué marcar L'Oignon sus lo totem ? Es negar lo quite nom de l'endrech que tot lo monde conois, escrich sus lo panèu de signalizacion, dins lo cadastre despuòi l'an pebre ! E lo paure Cese de Montaren ? Es acompanhat d'un panèu que ditz : « On s'en chiche ! », jòc de mots aproximatiu en francés ; l'òc es totalament absent. E pasmens, i aurà, probable, dins la memòria collectiva de l'endrech, d'expressions que dison lo cese d'un biais o d'un autre.

Auriá pogut èsser mai presenta la lenga ! Long de la deambulacion, tres comedianas presentavan los totems a lor passatge. Èra pas complicat aquí de faire un pauc mai òbra de restitucion ! Se podiá anonciar « l'Ase de Bessan », « lo Singlar de Varatges », « lo Muòu de Valròs », « la Ceba de Lesinhan » qu'auriá fach resson dins mai d'una aurelha amb la seguida « … que se manja sens pan ». Un biais que fai passar de lenga en public. Es aquò la socializacion, non ?

S'agís pas aicí de faire lo procès de quau que siaga. Mas de constatar la pèrda de sens, la pèrda de la lenga, la pèrda de la cultura.

S'agís aicí d'endralhar una reflexion sus « coma empachar aquela deriva, coma impulsar una reoccitanizacion d'una tradicion, coma rendre la lenga mai presenta ».

Benlèu assortir los projèctes Total Festum d'una condicion d'emplec de la lenga. Aquò depend das decideires-pagaires.

Benlèu prene lenga amb l'associacion das Totems, per que pòsca intervenir auprèp de cadun dins lo sens de l'autenticitat. Aquò pòt dependre de las associacions culturalas occitanas.

Que visca Total Festum ! Que viscan los Totems ! Los gardarem d'autant mai que seràn mai d'òc !