SECCION 
SECCION
DE LENGA D’OC
DEL PEN-CLUB INTERNACIONAL
Talhièr: Tolosa 2009
Talhièr sus las reviradas
1) revirar l'òc en d'autras lengas.
Indispensable per alargar lo public que nos conois, e per far conóisser dins lo mond nòstra literatura. e se metre en comparason amb las autras literaturas dau mond. Una lenga entre las autras, ni mai ni mens.
E aquí cadun es consent que revirar en francés es una necessitat estrategica absoluda. "Nòstra literatura, diz Sèrgi Carles, patís del tròp pichon nombre d'òbras reviradas en francés. Sens la revirada francesa nòstra literatura pòt pas èsser a la portada del mod del país. Sens aquò restarem de Catòias."
Cau destriar l'autorevirada, ont l'autor utiliza la libertat qu'es la sieuna d'escriure un autre tèxt en regard de son originau en se rementent en situacion de creacion, e la revirada ont un autre autor cèrca de pegar dau mai que pòt a l'original per lo rendre dau mai que se pòt dins l'autra lenga.
E pasmens la revirada de l'òc au francés es un exercice perilhós que pausa de problèmas. Lo rapòrt entre las lengas es pas ges neutre. Lo francés es implicitament percebut coma superior per lo public exagonal, que sovent vai pensar que lo tèxt vertadièr de l'òbra serà la revirada, coma o avèm viscut amb las òbras de Max Roqueta. Pèire Anghilante nos indica que per revirar l'òc en italian aquò pausa mens de problèmas de consciéncia, aquò se fai amb serenitat.
En Occitania las bonas reviradas en francés existisson mas son raras. Perqué? Los autors dau sègle XIX metián en regard una revirada "pedagogica" francesa en règla marrida, coma Mistral o Langlada. Mas au sègle XX s'es pas fach gaire mmelhor. Perqué? JC Mariòt fai referéncia als libres de Henri Meschonnic sus la problematica dau revirar. Ont se vei clar que revirar en francés es pegar sus lo tèxt l'ideologia carrejada per la lenga de revirada. Liscant per se conformar a sas convenéncias esteticas las asperitats de tèxtes reganhuts, lor levant sovent son pèbre e sa sau. Rotland Pecot contunha dins aquela rega, mostrant que lo francés s'es especializat dins l'abstraccion au sègle XIX, a l'epòca de l'enciclopedisme, es a dire "dels Lums", periòde qu'es tabó de remetre en question. "Lo francés cultural es un subreieu e pas un ieu", nos ditz...
S'acomença de veire de reviradas dins de lengas qu'an un rapòrt "neutre" amb l'òc, coma l'anglés o lo castelhan. Iniciativa que sortís l'òc de son terrible fàcia a fàcia amb la lenga dominanta, li baila son estatut de "lenga coma las autras"... mas estrategicament lo besonh de bonas reviradas francesas demòra crucial. Cau passar au nivèl professional coma se fai per los traductors en francés d'autras lengas. Lo PEN club occitan deurà ensajar de metre aquò en camin dins l'encastre dau PEN internacional e dau PEN francés.
Mas d'en primièr serà mestièr de far l'inventari descriptiu e critic dau corpus de las reviradas qu'avèm ja. Autre talhièr en perspectiva, indefugible...
JC Mariòt assenhala l'exemplaritat de l'edicion de l'"Empèri de l'Ombra" de Salvagno en cò de "JORN"
Lo cas de la revirada au catalan es un pauc especial, estent qu'es una lenga sòrre e que sovent nos apareis a nautres coma quasi una adaptacion.
2) revirar en òc d'òbras en d'autras lengas.
Cada escrivan o fai per se, per trabalhar son otís d'escritura. L'idèa d'aver en òc las òbras màgers de la literatura d'òc es un ancian projècte de la SEO (Alibert, Carbonell i Gener) que siaguèt interromput per la guèrra d'Espanha e la segonda guèrra mondiala. L'IEO manten una colleccion "For envèrsa".. que viveja mas se vend pas gaire. Sovent los reviraires son de començants que fan aquò per melhorar son occitan. Aquò pòt balhar de bèus libres s'un escrivan biaissut passa darrièr per los melhorar, coma las traduccions de Delteil ont Ives Roqueta metèt puòi la man.. Adonc de traduccions que sián de bèus libres de bons autors occitans poirián trobar un public mai larg e aver un ròtle pedagogic important. "Revirar deu èstre la meteissa causa qu'escriure". Parlam de las traduccions en fancés de Milton per Chateaubriand o de Poe per Baudelaire que son de fach de classics de lenga francesa. En cò nòstre son antau las traduccions que faguèt Max Roqueta (Synge, Lorca, Dante...) e que s'es previst de publicar.
Rotland Pecot nos parla d'una experiéncia ambiciosa en camin ont s'es implicat Alem Surre-Garcia: la revirada de las 1001 nuòchs amb d'especialistas de l'arab e dau persan, d'escrivans d'òc, e un capmèstre qu'unifica l'estil e lo biais.
Pèire Anghilante explica las dificultats especificas qu'a per revirar en occitan de las valadas d'òbras estrangièiras. Coma o faguèt per Simone Veil. Lo lengatge montanhòl es esbrigalhat en varietats pro diferentas e es dificil de ne trobar una forma "mejana" o "comuna". E de respiechar un parlar tròp "estrech" ven un embarrament localista que fai pèrdre a l'escrich son estatut de lenga... E escrure una lenga tròp "larga" se tusta a l'artificialitat. Reconoissèm que en Occitania francesa la situacion es un pauc diferenta e que l'occitan reconquistat es forçadament mens estrechament local, emai un cèrt nivèl de dialectalitat demòre necessari per forviar de tombar dins una lenga totalament inventada qu'es pas pus una lenga viva portaira d'emocions e de sentidas. Mençonam dins la discutida los concèptes de "grafisme supòrt" per quichar encara sus l'unificacion de l'escrich (ex: amb per emé, embé, endé, amé, etc...) e aquel de "diglossia dau dedins" amb una lenga mai normalizada e l'emplec persistent d'usatges locals, en coexisténcia e en equilibri...
Per la revirada, convenèm totes que coma o ditz Rotland Pecot çò que cau es una lenga a l'encòp generala e enrasigada.
Teiriç Òffre ajusta que de revirada non pas escrichas mas enregistradas sus un supòrt sonòr son una autra dralha. De CD o de MP3 de telecargar. De libres ont i aviá lo CD en mai se son melhor venduts que de libres tradicionals. E un enregistrament simple sens quitament de musica vau encara melhor per un tèxt literari.