SECCION 
SECCION
DE LENGA D’OC
DEL PEN-CLUB INTERNACIONAL
LOS RENDUTS COMPTES DELS ACAMPS
Magalí Bizot d'Argent e Joan-Pau Creissac anèron representar nòstre PEN club de lenga d'òc a una manifestacion fòrça pertocanta organizada per los PENs francés e Alemand en genièr de 2011 a Sanarí e nos'n bailan cadun un rendut-compte comol d'emocion e de soscadissa.
Jornadas de Sanari lo 28 de genièr de 2011
Foguèrem convidats, coma Pen Club de Lenga d'oc, a las jornadas sus la presència dels escriveires alemands exilhats a Sanari entre 1933 e 1942, jornadas organisadas per la Comuna de Sanari e los tres Pen Club, lo francès e los dos alemands qu'existis encara lo Pen Club dels escriveires alemands en exilh.
Pense que nòstra presència, e mai simbolica, èra importanta dins l'encastre d'aquela manifestacion. Sylvestre Clancier que tenia a nòstra presència, nos citèt dins lo discors que faguèt per presentar l'ensemb de las jornadas e mai que mai per l'inauguracion de la placa commemorativa amb los noms de totes los escriveires refugiats a Sanari que sia per quauques jorns ò quauquas annadas (ne podem citar los mai coneguts coma Thomas Mann, Heinrich Mann, Klaus Mann, Erika Mann, Lion Feuchtwanger, Arnol Zweig, Franz Hessel, René Schickele, Ludwig Marcuse, Erwin Piscator, Erich Klossowski, Anton Räderscheidt, Franz Werfel, Alfred Kantorowicz, Bertold Brecht.) Prenguère consciència de l'importancia de Sanari per lo mitan intellectual alemand de uòi. Es lo fach que pòdon espiar aquel periòde tarrible en se disent qu'una maja part dels intellectuals alemands contunhèron malgrat tot de far viure la cultura alemanda en tota libertat, en resistència a l'ideologia nazi ( tot l'art contemporanèu, coma lo jaz èran considerats coma degenerats pel nazisma), Sanari representa lo fogal d'una vida culturala qu'escandilha fins a uòi, que representa una Alemanha " morala "
Mas de qué sabem nosautres d'aquela presència dels exilhats alemands, e d'aqueles camps doberts en 39 abans la guèrra ? Me sovene d'un article paregut dins lo numero 8 d'Amiras en julhet de 1984 " l'émigration allemande (1933-1945) et les camps d'internements (1939-1944) dans le sud-est de la France par Jacques Grandjonc.
Tornant de Sanari fau una mena de parallelisma entre la situacion dels escriveires alemands exilhats en Provença e los quauques escriveires occitans que causiguèron la resistència al nazisma e a la collaboracion mas tanben la solidaritat amb los exilhats politics forabandits per la montada de las dictaturas. Foguèron pauques e son nòstre modèl moral, fan que podem ara èstre representats dins un acamp dau Pen Club Internacional sens vergonha, qu'en 45 avem poscut crear d'institucions nòvas sus de basas dobertas e criticas. Coma los escriveires alemands en exilh que balhèron tornarmai una morala a la cultura alemanda, aital los escriveires occitans engajats dins la resistència ò avent ajudat los exilhats (pense de segur a Carles Camproux, Robert Lafont e Max Rouquette entre autres) son per n'autres a l'ora d'ara un exemple mas tanben una garantia contra l'acusacion que nòstra literatura es una emanacion petainista, a la glòria " d'una tèrra que mentis pas " e d'una cultura tradicionala enrasigada dins un passat mitic e de valors reaccionarias (cal se ramentar que i a pas gaire los escriches de Max Rouquette foguèron acusats d'èstre petainistas ! ).
Cal ensatjar de se replaçar dins lo contèxt de l'epòca, ont los republicans espanhòus èran vistes coma de sangnaires de capelans, la finança internacionala entre las mans dels josièus e dels francs maçons, e quand se dobriguèron los camps per embarrar totes aqueles exilhats, declarats enemics, terroristas, apatridas ò espions, quand comencèrem d'i embarrar de militants comunistas, trapèrem dins l'ensemb aquò normal, tot èra prest per la seguida e per acceptar çò que nos sembla uòi inacceptable…
Alara òc avem de mercejar nòstres devancièrs a qual devem nòstra plaça dins lo concert de la literatura universala e lo pretzfach dau Pen-Club es aqueste d'i assegurar nòstra presència e nòstra solidaritat.
Joan-Pau Creissac
***
" Sus lei pas deis Escrivans Alemands " Rescòntres dau 28 au 30 de genoier de 2011. Lo Camp dei Mielas lo 27 de genoier de 2011.
Retorn ai Mielas
per
Magalí Bizot d'Argent
Ai
l’angoissa! Ai dich de òc, ai acceptat de representar lo PEN-Club occitan ai
jornadas de comemoracion deis escrivans fugidís dau nazisme, exilhats en Provença
de 1933 a 1942. Mai coma tornar ai Mielas ? Coma 55 ans après caminar dins
lei memei dralhas que l’enfantona que serviá de cibla ai calhaus deis
escolans de l’escòla liura ? «
La roja ! La roja ! Tòrne a Moscó ! » Viure mai lo retorn
au país en catastròfa, tròp de mòrtas, ges d’ostau, ges de trabalh per lo
paire, lo grand desesperat que nos aviá cridat, nos aviá acculhit eu, mai pas
lo vilatge, blanc demieg dei blancs !
Puei la
Teulariá, grand bauç de bricas rojas que sabiáu lei malastres qu’embarrèt
dau temps de la guèrra. Lei ancians dei Brigadas Internacionalas empresonats
per França la traïdora, lei pintres, leis escrivans anti-fascistas, puei leis
enfants jusieus, sei parents, totei rabalhats per
una França ais òrdres, davançant leis òrdres per coarditge! Mei gens,
lo grand, m’avián contat. La Teulariá que coneissiáu puei que lo dimenche
li eriam agut anats per aventura raubar quauquei ponhadas d’argiela ja
trabalhada per se faire de terralhetas. Lei motas tombadas dei camions lòng de
la rota, lei faliá pastar e triturar de jorns per pas grand causa. La coneissiáu
tanben la granda carcassa esglairanta, que lo grand nos menava copar de sanhas lòng
de l’Arc, just per darrier, per ne faire d’escobetas polidas. E lo paire,
que sabiam son internament d’annadas dins de camps pariers d’aqueu dei
Mielas, Chibron-Sinhas, Sant Sulpici la Poncha, Biarritz, avans l’evasion e la
resisténcia, mai que jamai ne’n
parlava ! Tròp d’orrors…
E uei fau
afrontar tot ! Lo passat e lo present ! Leis escrivans francés, me
fan paur a priòri, que devan èstre de borgés ben vestits, trop intelligents
per posquer i parlar, leis escrivans alemands, de segur de tèstas grossassas
que se van demandar de qu’es aquela escrivalhona pacolina… La peta vos disi !
Rescòntri
enfin Sylvestre Clancier, president dau PEN-Club Francés. Un òme, un parèu
simple, calorós, umans, intelligents mai que compreni aisidament, miracle !
E de cargar ensems lei cascos e lei cauçaduras de chantier, s’arnescant,
charrant, esperant leis alemands fa que s’atrobam lèu companhs de rire, amics
de longtemps semblariá !
Leis
alemands endarreirats per lei retards ara costumiers dei transpòrts, devem
primier endurar la comemoracion oficiala de la Shoa ! Davant lo
vagon-memoriau esperavi d’esmòuguda, de gravitat, de recuelhament… Es lòngassas,
penós, freg, cada autoritat, cada responsable grand ò pichòt se cresent
oblijat de dire la sieuna, de faire d’alòngui! La dolor, l’orror ne’n
son quasi escafadas, remplaçadas per lo langui e lo mau de cambas. E parli pas
de ieu.
Enfin la
vesita dau bastiment-preson, gòrgas nosadas, que se trobam totei, francés,
alemands, occitans, aclapats dau tristum, de la dolor, de la ràbia rapegats an
aqueu desèrt de bricas glaciau, sensa barraduras vertadieras, sensa lum, pousós
e nus ! E lo guide d’aprecisar qu’èra encara mai nus e mai freg e mai
pousós, un ponch d’aiga a l’exterior, una sala de latrinas, e de 2000 a
3500 personas amolonadas, ensacadas, dorment per rotlament tant i aviá ges d’espaci !
L’orror ! Lei suicides, d’òmes, de fremas, d’enfants se desbauçant
de’n aut de la muralha roja quand vesián lei morgar, leis esperar lo trin dei
vagons dei bèstias ailà en facià sus lo quai ! E pasmens, trobèron lo
coratge d’escriure, de cantar, de faire d’espectacles, de pintar, de se
sostenir leis uns leis autrei, d’entretenir l’espèr ! Max Ernst,
Frantz Hessel, Lion Feuchtwanger, Hans Bellmer, Alfred Kantorowicz, Golo Mann,
de deputats, de prèmis Nobel, d’òmes politics alemands, italians, d’ancians
dei Brigadas Internacionalas… Leis estrangiers refugiats primier, puei lei
jusieus, totei traits ! Vergonha ! Aviá perdut lo sens, França, aviá
perdut lo còr, l’onor, e l’eime…
E me reven
la mamet Allard, la merciara dau cors, que sabiáu èstre un dei anèus d’un
malhum de resisténcia, d’evasion,
que norrissiá lei mai amalugats, que fasiá passar lei papiers faus, leis
itineraris, lei viestits. A Budapest, a Bucarest, ai Mielas meme onte tornèron
en 1957 de Bulgares e d’Ongrés, ancians d’Espanha e de la MOI, nos contèron
sa cosina cauda, son ajuda discreta, mairala, viscuda coma magica per elei
e sei companhs d’evasion! La cosina justament que i eriam, sarrat a l’entorn
d’ela, pichòta vièlha deis uelhs doç, totjorn aculhenta, totjorn militanta,
coratjosa e modèsta dins sei
raubas nègras a l’anciana. Quauqueis
autrei coratjós qu’ai agut rescontrat au vilatge, eròis ordinaris e cachós ;
en fàcia la massa pesuda e grisa deis abitants refusant de veire, sarrant sei pòrtas
e sei còrs : èran que d’estrangiers dins lo Camp!
L’endeman,
fuguèt mai aisat de charrar, que l’esmòuguda a Sanari fuguèt mens aclapanta,
ben que fòrta. La Mòstra dei pinturas poderosas, totei vibrantas de vida de
Johann Pollak, lo desvelament de la placa ais intelectuaus de l’exilh, la preséncia
modèsta mai remarcabla d’intelligéncia e de saber de Manfred Flügge, lei
comunicacions e legiduras que fuguèron d’una tenguda remirabla, d’una
umanitat fonsa, tot fuguèt passionant, fòrt e cargat de sens. E fuguèron
totei d’acòrdi lei representants dei tres PEN, Alemand, Alemand en exilh que
contunha d’existir en remembrança dei tragedias, e Francés : leis
escrivans occitans devon reintegrar lo PEN Internacionau ! Rendètz-vos a
Belgrad, nos esperan.