un discípol de Bertran de Bòrn, enemic acarnassit de nòstre Guilhèm VIII - o de l'efemèr Guilhèm IX?
Pèire de Bragairac
(circa 1200)
Pèire de Bragairac èra coma o ditz son nom de Brageirac en Peirigòrd. N'avèm pas cap de "vida" escricha a l'Edat Mejana. Chabanneau in Hist Gén Languedoc, tòm X, 1885; p 370 ne ditz: "Peire de Bergerac ( Dordogne). Vers 1200. Un sirventès. Gr. N° 329; Hist Lit t. 20 p 547. Amb aquò pas mai. Mas aquel unenc sirventés: "Bèl m'es quand aug lo resson" nos interèssa mai que mai...
Stefano Asperti ("I trovatori e la corona d’Aragona. Riflessioni per una cronologia di riferimento" Bull del Rialc) s'intressa fòrça a aquel trobador. Dins lo mai pur estil de Bertrand de Bòrn, aconselha a Pèire II de conquistar Montpelhièr per las armas, e tant milhor per Guilhèm (VIII? IX?) que lo trobador non ne "planh l'onta (=vergonha) ni'l dam / d'En Guilhèm car es savais"...(savais=mauvais: un mot que fai escòrna e que fai partida dau dau vocabulari abitual de Bertran de Bòrn..) Urosament Pèire II trobarà un mejan fòrça mai pacific de resòlver aquel afar: vendrà senhor de Montpelhièr en esposant Maria en 1204...
Stefano Asperti (op.cit) considèra qu'aqueste tèxt es pro significatiu de la continuitat entre Amfós II e Pèire II. La musica es la d'una cançon que Pèire Vidal dediquèt a Amfós. Per marcar que Pèire es coma Amfós un sobeiran qu'incarna las vertuts cantadas per los trobadors. Lo vocabulari e la tematica son las de Bertran de Bòrn, cap e tot. : "Pietro rinnova la figura di mecenate e protettore; generoso sin oltre il limite della prodigalità, tanto da lasciare le finanze dello stato in condizione di grave dissesto come ricorda più volte il figlio Giacomo nel Llibre dels feyts, egli può incarnare anche l’ideale cavalleresco del combattente e condottiero, impegnato di volta in volta nella difesa dei propri interessi feudali (Peire de Bragairac), in Spagna contro gli arabi, a Tolosa contro Simone di Montfort (Raimon de Miraval, Pons de Capduelh)."
"Bel m’es cant aug lo resso"
(version
normalizada. V. lo tèxt en grafia originala en apondon dau bèl article de Stefano Asperti
(op cit in Bull del
Rialc).
Bèl m’es quand aug lo resson
que fai l’ausbèrcs ab l’arçon,
li
bruit e'lh crit e'lh masant
que'lh còrn e las trombas fan
et aug los retints e'ls lais
dels sonalhs; adoncs m’eslais
e
vei perponhs e gambais
gitats sobre garnisons;
m’asauta el frims dels penons.
E platz mi guèrra e'm sab bon
entre'ls rics òmes que son;
e dic per que ni per tant;
car nulha ren non daràn
mens de guèrra e de pantais.
Cascús
se sojorna e·is pais,
entrò que trebalhs lor nais;
pòis son larg et amorós,
umil e de bel respons.
Oimais sai qu’auràn sason
ausbèrc
et èlm e bleson,
cavalh e lanças e bran
e bon vassalh derenant;
pòis a Montpeslièr s’irais
lo
reis, sovent veiretz mais
torneis, cochas et essais
als portals manhtas sasons,
feirent còlps, voidant arçons.
E si'l bons reis d’Aragon
conquèr
en brèu de sason
Montpeslièr ni fai demand,
eu non planh l’anta ni dam
d’en Guilhèm, car es savais,
ni'n tem lo senhor d’Albais,
ans
mòu tal ais,
per la fe que dei a vos,
no sai si l’èr dams o pros.
M'agrada quand ausisse lo resson que fai l’ausbèrc amb l’arçon, los bruches e los crits e lo çaganh que los còrns e las trompas fan, e quand ausisse los tindar e lo planhum dels sonalhs; adonc m’abrive, e vese las garnisons vestidas de perponhs e gambais; m’agrada lo floquejar dels penons.
E me plais la guèrra, e me fai plaser que se declarèsse entre los rics òmes; e dise per qué e per quana rason: es que complisson pas res quand i a pas de guèrra guèrra e de trebolum. Cadun sojorna en son país, entrò que trebalhs lor nais; pòis son larg et amorós, umil e de bèl respons.
Ara sabe qu’auràn sason ausbèrc et èlm e bleson, caval e lanças e bran e bon vassal desenant; puòi qu' a Montpeslièr s’irais lo reis, sovent veiretz mai tornés, cochas et essais als portals mantas sasons, ferent còls, voidant arçons. E se lo bons reis d’Aragon conquièr en brèu de sason Montpeslièr ni ne fai demanda, ieu non planhisse la vergonha ni lo dam d’en Guilhèm, car es marrit. Nimai non ne crenhisse lo senhor d’Aubais, car aperababans mòu tala demòra, per la fe que vos deve, que non sai si n'aurà dam o se serà pros.
(VO)
Bel m’es cant aug lo resso
que fai l’aubercs ab l’arso,
li
bruit e·il crit e·il masan
que·ill corn e las trombas fan
et aug los retins e·ls lais
dels sonails; adoncs m’eslais
e
vei perpoinz e ganbais
gitatz sobre garnizos;
m’azauta el frims dels penos.
E
platz mi guerra e·m sab bo
entre·ls rics homes que so;
e dic per que ni per tan;
car nuilla ren non daran
menz de guerr’e de pantais.
cascus
se sojorna e·is pais,
entro que trebaillz lor nais;
pois son larc et amoros,
humil e de bel respos.
Oimais sai qu’auran sazo
ausberc
et elm e blezo,
cavaill e lansas e bran
e bon vassaill derenan;
pois a Monpeslier s’irais
lo
reis, soven veiretz mais
torneis, cochas et essais
als portals maintas sazos,
feiren colps, voidan arsos.
E si·l bos reis d’Arago
conquer
en breu de sazo
Monpeslier ni fai deman,
eu non plaing l’anta ni dan
d’en Guillem, car es savais,
ni·n tem lo seignor d’Albaus,
anz
mou tal ais,
per la fe que dei a vos,
no sai si l’er danz o pros.
(BdT 329,1) Tèxt segon F. M. Chambers, «Three Troubadour Poems with Historical Overtones», Speculum, 54 (1979), pp. 42-54, a p. 42.
Los trobadors a la cort de Pèire II
Raimon de Miraval Aimeric de Pegulhan Perdigon Ademar lo Negre Uc de Sant Circ Pistoleta Peire Vidal Aimeric de Sarlat
Guilhem Magret Elias Fonsalada Pons de Capduelh Pèire de Bragairac